مسواک ابزار اصلی حفظ بهداشت دهان و دندان است. نحوه استفاده از این ابزار ارتباط مستقیمی با سلامت دندان و لثه های ما دارد. ممکن است برخی هرشب مسواک بزنند اما به دلیل عدم رعایت اصول نگهداری و نظافت مسواک بطور مداوم دچار پوسیدگی دندان و بیماری های لثه شوند.
1) مسواک را با آب بشویید:
اولین مورد در اصول نگهداری و نظافت مسواک شستشوی آن با آب داغ قبل و بعد مسواک زدن است. (آب داغ جرم ها را آسان تر تمیز کرده و از بین میبرد.) درحالیه که مسواک را زیر آب گرفته اید، انگشت شست خود را روی برس آن به جلو و عقب بکشید. نکته ای که اهمیت دارد این است که باید علاوه بر بعد از مسواک زدن، اینکار را قبل از مسواک زدن نیز انجام دهید، زیرا ممکن است بعد از آخرین باری که مسواک زده‌اید باکتری‌ها یا ذره‌های دیگر مانند غبار روی آن نشسته باشند.
2 )اجازه دهید مسواک خشک شود:
باکتری هایی که باعث بیماری‌های لثه میشوند غیرهوازی هستند. غیرهوازی به این معنی که این باکتری‌ها در محیط های کم اکسیژن زندگی میکنند. در نتیجه برای از بین بردن این باکتری ها میتوان آنها را در معرض هوا قرار داد. با این حرکت ساده اجازه دهید مسواک، بعد از استفاده خشک شود تا بسیاری از باکتری‌ها از بین بروند. مسواک خود را در ظرفی بدون منفذ که تهویه مناسبی ندارد قرار ندهید. همچنین برس مسواک در تماس با دیواره‌های ظرف دربسته قرار میگیرد، که این کار موجب آلودگی مسواک میشود، مگر اینکه ظرف به خوبی تمیز شده باشد.
3) مسواک را ایستاده قرار دهید:
در بین اصول نگهداری و نظافت مسواک اصل قرار دادن مسواک به شکل عمودی (برس به سمت بالا و دسته به سمت پایین) بعد از استفاده بسیار حائز اهمیت است. اینکار باعث میشود آب راحت تر از برس خارج شده و آب و تمام ذرات در قسمت انتهایی دسته جمع شوند. همچنین ممکن است متوجه شده باشید که در کف ظرف هایی که راهی برای خروج آب ندارند لایه ای کثیف تشکیل شده است و قطعا نمیخواهید برس مسواک در تماس با آن قسمت بوده و باعث جذب باکتری‌ها و قارچ‌ها شود.
4) بهترین جامسواکی:
بهترین جامسواکی، جامسواکی است که مسواک را به صورت ایستاده نگه میدارد، تهویه مناسبی دارد به گونه‌ای ساخته شده است که مسواک‌ها در تماس با همدیگر نباشند تا آلودگی انتقال پیدا نکند. بعضی افراد نیز جامسواکی‌هایی را می‌پسندند که مسواک ها را به شکل آویزان نگه داشته و یا در کف آن راهی برای خروج آب دارد تا از تشکیل لایه‌ای کثیف از آب و دیگر مواد جلوگیری شود. بطور مرتب جامسواکی را تمیز کنید. حداقل یکبار در هفته و همزمان با تمیز کردن مسواک اینکار را انجام دهید.
5) مسواک خود را با دیگران معاوضه نکنید:
معمولا برای بزرگسالان بدیهی است که مسواک‌های خود را با همدیگر معاوضه نکنند، اما باید به کودکان آموزش داد که مسواک وسیله‌ای شخصی بوده و فقط باید از مسواک خود استفاده کنند. استفاده از رنگ‌ها یا نوشتن نام فرد روی مسواک میتواند مفید باشد. وقتی افراد مسواک‌های همدیگر را معاوضه میکنند، جرم‌ها و باکتریهای آنان نیز معاوضه میشوند که اینکار باعث انتقال و بروز بیماری میشود.
6) مسواک را به موقع تعویض کنید:
طبق توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا بهتر است هر 4-3 ماه یکبار مسواک خود را تعویض کنید. البته اگر با دقت و 3 بار در روز مسواک میزنید، ممکن است برس مسواک شکل اولیه خود را بعد از یک ماه از دست بدهد. زمانی که برس مسواک ساییده و خم شد، اثرگذاری مسواک بطور قابل توجهی کاهش پیدا میکند. هنگامی که مسواک دیگر مانند قبل عملکرد خوبی ندارد، زمان تعویض آن فرا رسیده است.
انواع مسواک
مسواک های موجود در بازار، دو نوع دستی و برقی هستند. برخی مطالعات نشان دادهاند که تاثیر مسواک برقی در میزان برداشت پلاک میکروبی و تمیز کردن دندانها در مقایسه با مسواک های دستی بیشتر است. مسواک برقی فواید خاص خود را دارد. استفاده از مسواک های برقی در بیشتر مردم سودمند است زیرا فارغ از توانایی فردی، یک تکنیک خوب مسواک زدن را فراهم و انگیزه فرد را تقویت میکنند و مقبولیت بیشتری در طولانی مدت دارند. این مسواک ها به ویژه برای کودکان یا افرادی که در حال درمان ارتودنسی هستند و نیز افرادی که دارای کم توانی یا ناتوانی حرکتی مثل پارکینسون یا بیماری های مفصلی هستند، مفید میباشند.
اشتباهات رایج در مسواک زدن
استفاده از مسواک نامناسب
در زمان خرید مسواک به اندازه دهان خود توجه کنید. اگر درهنگام مسواک زدن ناچارید دهان خود را با تلاش، بیشتر باز کنید، احتمالا مسواکتان برای شما بزرگ است. شما باید در هنگام نگه داشتن مسواک در دست و یا استفاده از آن در دهان راحت باشید.
نکات مهم در هنگام خرید مسواک چیست ؟
مسواک های زبر و خشن به لثه آسیب میرسانند، بنابراین بهتر است از مسواک های نرم استفاده کنید. موهای مسواک باید تا حدی محکم باشند که بتوانند پلاک های دندان را از بین ببرند اما نه به اندازه ای که به دندان و لثه صدمه وارد کنند. برخی مسواک ها با موی طبیعی برخی حیوانات ساخته میشوند که این نوع مسواک ها توسط دندانپزشکان توصیه نمیشوند.
استفاده از مسواک به دفعات کافی یا مدت زمان کافی، توصیه میشود روزانه 2 بار مسواک بزنید و اگر 3 بار باشد که بهترین حالت ممکن است. دیر به دیر مسواک زدن موجب ایجاد پلاک های باکتریایی و افزایش خطر التهاب لثه میگردد. مدت مسواک زدن باید حداقل 2 دقیقه باشد و حالت ایده آل 3 دقیقه است. توصیه میشود دهانتان را به 4 قسمت تقسیم کنید و برای مسواک زدن هر قسمت حداقل 30 ثانیه زمان صرف کنید. اگر حوصله مسواک زدن به مدت کافی را ندارید اینکار را در حال تماشای تلوزیون انجام دهید. مسواک زدن بیش از 3 بار در روز چندان توصیه نمیشود زیرا ممکن است ریشه دندان را در معرض تحریک قرار دهد و در نهایت منجر به تحریک لثه ها گردد. مسواک زدن محکم و با شدت زیاد نیز موجب ساییدگی مینای دندان میشود. بهترین حالت، مسواک زدن ملایم 2 تا 3 بار در روز است. مسواک زدن نادرست ضربه زدن شدید در امتداد خط لثه منجر به خراشیدگی و آسیب این بافت میشود. مسواک زدن را در زاویه 45 درجه با خط لثه قرار دهید و با ضربه های کوتاه و آرام مسواک بزنید. سپس مسواک را به آرامی روی دندانها بالا و پایین ببرید و به صورت افقی روی سطوح جانبی دندانها را مسواک نزنید. سطح داخلی و خارجی دندانها و همچنین سطوح جویدن و زبانتان را به خوبی با مسواک تمیز کنید.
شروع مسواک زدن همیشه از یک نقطه یکسان
اغلب افراد مسواک زدن را همیشه از یک نقطه دهان آغاز میکنند. مسواک زدن را هر بار از جاهای مختلف دهان شروع کنید. این توصیه به این دلیل است که اغلب افراد وقتی به قسمت پایانی دهان میرسند، خسته شده و سریع مسواک زدن را به پایان میرسانند. بنابراین مسواک زدن را از جاهای مختلف شروع کنید تا همیشه یک قسمت بطور یکسان سرسری گرفته نشود.
تمیز نکردن سطح داخلی دندانها
سطوح داخلی دندانها (سطحی که در تماس با زبان است) را نیز مسواک بزنید. دندانپزشکان معتقدند که رایج ترین قسمت فراموش شده در زمان مسواک زدن، سطح داخلی دندانهای جلو و پایین است.
عدم شستشوی مسواک پس از اتمام مسواک زدن
اگر مسواکتان را به خوبی با آب نشویید، باکتری ها به سرعت در آن رشد میکنند و در نوبت بعدی مسواک زدن، وارد دهان شما میشوند. بنابراین توصیه میشود بعد از مسواک زدن، مسواک را به خوبی با آب بشویید تا خمیردندان و باقی مانده غذاها از لابلای آن خارج شود.
خشک نکردن مسواک
اگر مسواک شما همیشه مرطوب باشد، محیط مناسبی برای رشد باکتری ها است. پس از مسواک زدن و شستشوی آن، رطوبت را تا حد امکان با تکان دادن مسواک بگیرید و برای پاکیزه نگه داشتن آن از درپوشی که جریان هوا از آن عبور میکند، استفاده کنید.
روش صحیح مسواک زدن
مسواک زدن و نخ دندان کشیدن باید همراه با هم باشند تا کاملا مواد غذایی به دام افتاده لابهلای دندانها را تمیز کنند.بهتر است لااقل روزی 2 نوبت به روش صحیح مسواک بزنید.
برای اینکار در ابتدا لازم است به میزان معینی خمیردندان روی مسواک قرار دهید. بعضی افراد تصور میکنند با مصرف مقدار بیشتری از خمیردندان، دندانهای آنها تمیز تر خواهد شد! این یک تصور اشتباه است. در مرحله بعد دندانها را به وسیله حرکات چرخشی و دایره ای تمیز کنید. پس از آن از حرکات بالا و پایین نیز برای نظافت کامل همه دندانها استفاده کنید. فراموش نکنید که سطوح داخلی دندانها (که به سمت داخل دهان قرار دارند) را به دقت مسواک بزنید. همچنین سطوح جونده دندانها که دارای پستی و بلندی هایی هستند را به خوبی پاکسازی نمایید. دندانهای انتهایی معمولا به سختی قابل دسترسی هستند، اما بسیار ضروری است که آنها را به خوبی تمیز کنید؛ زیرا درصورت پوسیدگی، ترمیم آنها دشوار خواهد بود.
مرز بین دندانها و لثه، محل تجمع باکتری ها است. هنگام مسواک زدن به یاد داشته باشید که این نواحی را با حرکات چرخشی، زاویه 45 درجه و اندکی فشار تمیز کنید. در مرحله پایانی سطح زبان را هم مسواک زده و دهان را آبکشی نمایید.
چه موقع مسواک نزنیم ؟
یک نکته ای که شاید خیلی ها به آن بی‌توجه هستند، این است که چه زمانی نباید مسواک بزنیم؟؟
شاید برایتان عجیب باشد اما دقیقا زمان‌هایی هست که باید از مسواک زدن اجتناب کنید، مثل زمانی که یک خوراکی ترش خورده‌اید.
خوردن لواشک یا حتی میوه‌هایی مثل پرتقال و لیمو، باعث اسیدی شدن محیط دهان میشود و به همین ترتیب دندانها در برابر مسواک آسیب پذیر میشوند.
همچنین بهتر است بلافاصله بعد از خوردن وعده های غذایی، فوری سراغ مسواک نروید. بعد از صرف غذا حدودا نیم ساعت اجازه بدهید تا بزاق کمی محیط اسیدی دهان را به تعادل برساند و بعد دندانها را مسواک بزنید.
مطب دکتر علیرضا صفریان واقع در مشهد، ارائه دهنده خدمات
دندانپزشکی با بهترین کیفیت
